مصداق

در فلسفه اسلامی، و اگر حافظه یاری کند از مکتب شیراز به بعد، بحثی مطرح شد و جا افتاد در مورد رابطه مفهوم و مصداق. آقایان به این نتیجه رسیدند که رابطه آن دو، «بالذات» است. خود این که چرا به این نتیجه رسیدند یک رساله دکتری آب برمیدارد. اما اگر نگاهمان را اندکی (پست)مدرن بکنیم و ببینیم گفتمان آن دوره چه بود که به همچو ایده ای رای دادند به این نتیجه می رسیم که یا اوضاع چنان برقرار بود که بین مفهوم و مصداق، شکافی ندیدند مثل خمیر پهنی که بر دیوار تنور می کوفتند که گفتند بالذات است (و «صدق» توی مصداق هم بد وسوسه نمی کند که آدم بگوید بله که بالذات است) یا خودشان چنان شیاد بودند که دست یک شیاد دیگر را که دلالی بین مفهوم و مصداق می کند نخواندند و گفتند حاشا که مصداق مِکذاب باشد. در هر دو صورت ما که میراث بران این سنت فلسفی ایم (زرشک! میراثتو بخورم ای بَر!)، دستمان از فلسفه ای که در زمانه حاضر به نگاهی جذاب مجهزمان کند خالی است. حوصله ندارم و وبلاگ هم مجال این نیست بگویم آن وقت اگر رابطه بالعرض می بود چه تبعاتی داشت که جدا از همه دگرگونیها، یکی اش هم عوض شدن مسیر تاریخ صفویه و قاجار و مشروطه بود. اما خیلی دوست دارم بر شکاف بین مفهوم و مصداق انگشت بگذارم و مثل یک پزشک بگویم که چرا ذهنی که رابطه را بالذات می بیند هنوز عورتش را با برگ تاک پوشانده. هه!

م.ک

رویای بیداری...